In de jaren negentig werkte mijn tante voor Sanoma. Af en toe kwam er een doos gratis spullen waar haar gezin zelf geen weg mee wist onze kant uit. Vreemd genoeg zat daar ook het stripblad SjoSji bij. Ik zeg “vreemd” want dit blad stond vol met superstrips en zou mijn eerste kennismaking met Nederlandse strips zijn. Eén van de strips die het meeste is blijven hangen is DirkJan van Mark Retera. Ik moet waarschijnlijk niet meer uitleggen wie of wat DirkJan is want tegenwoordig maakt hij zelfs mooie sier in Humo. In mijn tienerjaren was ik echter de enige op de speelplaats die met de avonturen van DirkJan in de rondte leurde en goeddunken oogstte. Het was, vermoed ik, vooral de onweerstaanbaar droge humor die het hem deed. Eigenlijk was die totaal niet Hollands, maar neigde die eerder naar de Britse variant. Dat DirkJan een sukkel is, net als wijzelf, deed er waarschijnlijk ook wel geen slecht aan.

Retera heeft intussen een twintigtal albums bij elkaar getekend met zijn sullige held in de hoofdrol. En nu is daar De foto & de mandarijn, dat door de uitgeverij als graphic novel gepromoot wordt. Een poging tot serieuzer werk vermoedt men dan. Ik ga er hier niet aan beginnen, de litanie waarin ik roep en keel dat de term graphic novel nergens op slaat, dat wat mij betreft de gewone strookjes van DirkJan ook literatuur zijn, want die zijn te vergelijken met cursiefjes en dat is toch ook een literaire vorm? En dan nog het volgende: 104 pagina’s in stripvorm op pocketformaat is toch eigenlijk geen novel maar eerder een novelle? Enzovoort. En zo verder.

Gra ·phic no ·vel: de m -s: nietszeggende term die vooral gebruikt wordt om oogkleppers die anders geen strip zouden aanraken te verleiden tot het laten vallen van vermelde oogkleppen en die door uitgeverijen op gelijk welke strip geplakt wordt om hogere verkoopscijfers te halen. Nu ja, zolang de stripmaker er beter van wordt mogen ze van mij alles als graphic novel aanbieden. Maar we wijken af. Waarom krijgt deze strip die vlag? En dekt die de lading? Hoewel ook in dit boek DirkJan de hoofdrol speelt is al meteen duidelijk dat we met een heel ander diertje te maken hebben. Ja, er is droge humor, ja er valt te lachen, maar dan eerder een beetje ongemakkelijk. Denk aan The Office of In De Gloria, cringe humor, zoals dat dan heet. DirkJan is hier niet langer een eendimensionale sul maar een stripfiguur waar Retera zichzelf op projecteert. De foto en De mandarijn zijn eigenlijk twee perfect op elkaar aansluitende kortverhalen. In het eerste verhaal, dat vroeger al eens apart uitkwam in de Pincetreeks, beschrijft Retera hoe een schuchtere en verliefde schooljongen zijn grote liefde niet durft aanspreken en dan maar een plan bedenkt om ongemerkt een foto van haar te maken. En dat met even hilarische als tragische gevolgen.

In het tweede deel zijn we vier jaar later en de hoofdfiguur onderneemt, gestuurd door boodschappen uit gelukskoekjes, een Odyssee naar Parijs, alwaar die geliefde zich nu zou ophouden. Buiten DirkJan/Retera zijn er geen vernoemenswaardige personages. We worden het verhaal doorgesleurd aan de hand van een monoloog en enkele denkballons. En meestal zelfs dat niet eens. Retera neemt immers de tijd. Een groot deel van deze strip bestaat uit slechts de verstilde beelden van een door een desolaat en verlaten Parijs zwervende Dirktera. Door middel van schaduw en perspectief weet Retera die platen een ongelofelijke emotionele lading te geven. Onderbroken door af en toe een grap lees je, of beter: zie je, de wanhoop van het hoofdpersonage voortschreiden. Dit gegeven wordt ten top gedreven als DirkJan/Retera uiteindelijk voor de deur staat van het huis waar het meisje zou moeten wonen. De actie verstilt plots nog meer. In zeven beelden, verspreid over 4 pagina’s weet Retera perfect de typische twijfel van een adolescent op liefdespad te vatten.

Retera past ook zijn stijl aan: geen felle kleuren maar zwart-wit. Geen zwarte schaduwen maar rasterwerk. Prachtige verzichten van steden. Een tekenfilmachtige hoofdpersoon met een soms bijna realistisch getekende achtergrond. Het perfecte recept om de lezer het verhaal in te trekken: makkelijk om je te identificeren met de hoofdfiguur en een achtergrond echt genoeg om als “waar” over te komen. Zeer mooie uitgave ook: hardcover, bedrukte kartonnen cover met reliëf, prachtig papier en de barcode verwerkt in de tekening op de achterkant. Klasse, als het ware. Je hebt dit boekje in 10 minuten uit als je doorleest, je kunt een veelvoud aan minuten genieten als je de prenten en stilte helemaal tot je laat doordringen en de inhoud blijft nog langer dan dat in je ziel haken.