In Robert Crumbs hoofd wilde je vroeger, voor zijn werk aan museumwanden prijkte, slechts tijdelijk op bezoek zijn. Zeker voor gespierde vrouwen, met ‘billen als basketballen’, afro-amerikanen en joden was het zeer onaangenaam om met de getekende karakters geïdentificeerd te worden. Maar nu Crumbs totale oeuvre in kaart is gebracht kunnen ook de langtenigen onder ons zijn tekeningen met een gerust hart bekijken.

De expositie Robert Crumb - A chronicle of modern times is, zij het in een wat uitgedunde versie ten opzichte van de oorspronkelijke tentoonstelling die in Londen en Pittsburgh te zien was, helemaal de moeite waard. Er is aan iedere geïnteresseerde gedacht. Kunstliefhebbers komen aan hun trekken bij de schetsportretten die hij als twintiger op gelinieerd papier tekende. De underdog hoeft zich niet langer onbegrepen te voelen. Sekswellustelingen kunnen er inspiratie opdoen. Terwijl stripfanaten zich pas echt scheefhoofdig, met de tong uit de mond, kunnen verlekkeren als de originele strips van White Man, Flakey Foont, Mr Natural en Fritz the Cat vanuit de vitrines op hun netvlies ademen. De voorstudies van de Afghaanse taxichauffeur die zich voordoet als Goeroe (Mr Natural), zijn fascinerend.

De expositie Robert Crumb; A chronicle of modern times gaat niet zozeer over het leven van Crumb, maar laat vooral een overzicht zien van Crumbs ongecensureerde, remloze visies die hij op zeer ambachtelijke wijze in beeld heeft gebracht. Of het nu over de maatschappelijk-sociale onkundigheid van Amerika gaat, de misselijkmakendheid van globalisatie, racisme, een LSD-trip of hoe gewelddadig seksueel hij opgewonden raakt van een mollige, gespierde boerenmeid; het mag gezien worden. Gelukkig vergoeilijkt Crumb de kracht van zijn pennenstreken met de uitspraak: 'Ik ben hier niet om beleefd te zijn'. Een verdomd prettige relativering.

Het leven begon niet leuk voor de drie broertjes Crumb. Het waren drie nerds, van wie de vader, een loshandige beroepsmilitair, afgetrainde mannen wilde maken. Hun aan pillen verslaafde moeder voegde daar niets lolligs aan toe. Nog voor de jongens konden lezen vluchtten de broertjes in de zoveel prettiger wereld van strips. Charles en Robert tekenden zelfverzonnen stripfiguren. En al snel zat er zo'n continuïteit in, dat ze eigenhandig stripboeken produceerden. Fritz the Cat, waarvoor hun huiskat als muze fungeerde, is onder de naam Fred de Cat in die periode ontstaan.

Nadat hij als ansichtkaartillustrator had gewerkt, ontwikkelde Robert Crumb halverwege de jaren zestig iets nieuws: COMIX. Van het kindermedium strip maakte hij betaalbaar vermaak voor volwassenen. Met een flinke dosis LSD en andere hallucinerende versnaperingen in het lijf kladde hij zijn hersenspinsels op papier. (Sinds hij op handen gedragen wordt door kunstliefhebbers worden deze 'triptekeningen' wereldwijd onder de verzamelnaam ‘acid drawings’ geveild.) Wanneer hij tekende ervoer hij dat niet als een prettige tijdsbesteding, maar meer als het plichtmatige doen van huiswerk. Hij bracht zijn moeizame omgang met vrouwen, angst voor afro-amerikanen en joden al kriebelend met de Rotringpen in kaart. Cartoonesk spuwde hij zijn gal over politiek en kerk en publiceerde het.

Gekleed als een professionele brildragende nerd met een muzikale hang naar de in die tijd zeer onmodieuze jaren twintig was Crumb, met zijn levensstijl, een ware hippie incognito. Comix als Help!, Top Gumm, Yarrow Stalks en Zap verschenen niet probleemloos. De uitgever van de eerste Zap ging er vandoor met de originele tekeningen. Zijn huidige ex-vrouw ‘verkrachtte’ Fritz the Cat in een animatiefilm zodanig dat Crumb geen andere uitweg zag dan de kat publiekelijk in The People Comics te vermoorden. Daarnaast kreeg hij flinke kritiek op zijn confronterende werk.

In de jaren tachtig vertrok Crumb voorgoed naar Zuid-Frankrijk. Het gaf hem meer tekenvrijheid. En het bood hem de rust die hij in de consumptiemaatschappij Amerika niet meer kon vinden. Zijn tekeningen worden nu beter bewaakt. Oude comix worden heruitgebracht. Hij wordt minder vaak bedonderd en schetsen uit de jaren zestig zijn nu getrademarked. Hij hoeft zich minder druk te maken om financiën want zijn aloude noeste arbeidsvruchten worden meer en meer omgezet in geld. En Robert kan zich vooral richten op nieuw tekenwerk, waarin hij nog steeds rebelleert.

Nu
Robert Crumb is op 62-jarige leeftijd nog even weergaloos productief als de afgelopen veertig jaar. Tegenwoordig komen er van zijn hand, naast de nu reeds normaal bevonden cartoons, ook tekeningen met vriendelijker thema’s. Zo verschijnen in The New Yorker strips over het dagelijkse leven van hem en zijn vrouw Aline, in de armoedige Franse Cevennen, waarvoor de hoofdpersonages beiden zichzelf tekenen. Verder maakt Robert, onder de verzamelnaam Waiting for food, tekeningen op papieren placemats, die hij, voor ze bij kunsthandelaren en liefhebbers terechtkomen, eerst kopieert voor één van de gelijknamige boeken.

Het wachten is op deel vier. Nu kan de man, van wie vrienden zeiden: 'Hij lacht zo nerveus om niet te hoeven huilen', zelfs aardig gelukkig zijn.


Robert Crumb - A chronicle of modern times
Museum Boijmans van Beuningen te Rotterdam
8 juni t/m 4 september 2005

Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
zon- en feestdagen van 11.00 tot 17.00 uur